Cyfrol sy'n cynnig darlun o frwydrau gwleidyddol gwragedd y bedwaredd ganrif ar bymtheg yn eu geiriau eu hunain. Ceir deunydd gan siartwyr, gwladgarwyr a fynnai amddiffyn y Gymraeg a chymreictod, ffeministiaid a weithiai mewn mudiadau crefyddol ac addysgol, dirwestwyr, cefnogwyr y Blaid Ryddfrydol, a sosialwyr cynnar.