Dyma'r cofiant llawn cyntaf ers cenhedlaeth i'r brenin Edward I ('Longshanks'), goresgynnwr Cymru a'r Alban, a anwyd i deyrnasu ar Loegr, ond a hawliodd reolaeth dros Brydain oll. Roedd ei deyrnasiad, a arweiniodd at ryfel a goresgyniad, yn un o'r cyfnodau mwyaf dramatig yn holl hanes yr Oesoedd Canol.